Dzielnica położona jest w środkowo-wschodniej części miasta nad rzeką Motławą na jej obu brzegach. Należy do okręgu historycznego Gdańsk. Na północnym wschodzie poprzez Martwą Wisłę dzielnica graniczy z Wyspą Portową a dokładniej osiedlem Przeróbka. Od południa i wschodu dzielnicę ogranicza Opływ Motławy poprzez który graniczy z osiedlami administracyjnymi Rudniki, Olszynka i Orunia-Św. Wojciech-Lipce. Na południowym zachodzie poprzez wzniesienie Biskupiej Górki dzielnica graniczy z Chełmem, na zachodzie z Siedlcami a na północy z Aniołkami i Młyniskami.
Powierzchnia miasta w wewnętrznym kręgu nowożytnych fortyfikacji wynosiła 255 ha. Powierzchnia Dzieł Zewnętrznych, między fortyfikacjami wewnętrznymi i zewnętrznymi, wynosiła 83 ha. Łączna powierzchnia miasta wewnątrz wałów i bastionów wynosiła 338 ha, a z nimi 589 ha. Przed zniszczeniem w 1945 r. istniało w Śródmieściu ok. 5500 budynków. 9 marca 1945 rozpoczęły się...
wyświetl cały opis
Dzielnica położona jest w środkowo-wschodniej części miasta nad rzeką Motławą na jej obu brzegach. Należy do okręgu historycznego Gdańsk. Na północnym wschodzie poprzez Martwą Wisłę dzielnica graniczy z Wyspą Portową a dokładniej osiedlem Przeróbka. Od południa i wschodu dzielnicę ogranicza Opływ Motławy poprzez który graniczy z osiedlami administracyjnymi Rudniki, Olszynka i Orunia-Św. Wojciech-Lipce. Na południowym zachodzie poprzez wzniesienie Biskupiej Górki dzielnica graniczy z Chełmem, na zachodzie z Siedlcami a na północy z Aniołkami i Młyniskami.
Powierzchnia miasta w wewnętrznym kręgu nowożytnych fortyfikacji wynosiła 255 ha. Powierzchnia Dzieł Zewnętrznych, między fortyfikacjami wewnętrznymi i zewnętrznymi, wynosiła 83 ha. Łączna powierzchnia miasta wewnątrz wałów i bastionów wynosiła 338 ha, a z nimi 589 ha. Przed zniszczeniem w 1945 r. istniało w Śródmieściu ok. 5500 budynków. 9 marca 1945 rozpoczęły się bombardowania Gdańska przez lotnictwo radzieckie, później dodatkowo przez samoloty amerykańskie. 25 marca rozpoczął się zmasowany ostrzał artyleryjski Śródmieścia. Do kolejnych zniszczeń doszło podczas walk ulicznych - żołnierze radzieccy podpalali domy, by zmusić Niemców do ucieczki. Do podpaleń dochodziło także już po zakończeniu walk.
Śródmieście możemy podzielić na:
Stare Miasto
Najstarsza część miasta, położona w północnym obszarze dzielnicy. Przez Stare Miasto przepływa Kanał Raduni tworząc małą wyspę. Wschodnią część Starego Miasta tworzą Osiek i Zamczysko (teren po nieistniejącym zamku krzyżackim). Oryginalna zabudowa nie przetrwała do dzisiejszych czasów, większość to budynki powstałe po II wojnie światowej, do istniejących zabytków należą m.in. Ratusz Starego Miasta, Wielki Młyn, Kościół Św. Katarzyny oraz budynek Poczty Polskiej w WMG miejsce walk polsko-niemieckich 1 września 1939 r. W zachodnim krańcu Starego Miasta położony jest dworzec kolejowy Gdańsk Główny. W północnej części obszaru znajduje się Plac Solidarności wraz z Pomnikiem Poległych Stoczniowców i historyczną bramą stoczniową. Północny kraniec Starego Miasta jak i całej dzielnicy położony za wiaduktem Błędnik nosi nazwę Bramy Oliwskiej.
Główne Miasto
Reprezentacyjna część Gdańska z zabytkowym zespołem urbanistycznym skupionym wzdłuż Drogi Królewskiej (ulica Długa, Długi Targ). Leży na zachodnim brzegu Motławy ograniczone od północy Podwalem Staromiejskim, od zachodu ulicami Okopową i Wały Jagiellońskie, od południa ulicą Podwale Przedmiejskie. Liczne zabytki m.in. Ratusz Głównego Miasta, Bazylika Mariacka, Brama Żuraw, Fontanna Neptuna, Złota Brama.
Nowe Ogrody
Obszar wzdłuż ulicy o takiej samej nazwie położony na zachód od Głównego i Starego Miasta. Wśród zabudowy dominują budynki administracyjne.
Grodzisko
Obszar zachowanych fortyfikacji bastionowych z XVII-XIX wieku w północno-zachodnim krańcu dzielnicy pomiędzy Nowymi Ogrodami i Starym Miastem. Góruje nad nim Góra Gradowa wraz z punktem widokowym. W 2008 roku powstało na tym terenie edukacyjne Centrum Hevelianum.
Stare Przedmieście
Południowy kraniec dzielnicy położony na zachodnim brzegu Motławy pomiędzy ulicami Podwale Przedmiejskie i Okopową, kończący się na fortyfikacjach wzdłuż Opływu Motławy. Znajduje się tu Urząd Województwa Pomorskiego, Muzeum Narodowe w Gdańsku, zabytkowe: Kościół Świętej Trójcy, Brama Nizinna, Bastion Żubr czy Śluza Kamienna.
Biskupia Górka
Wzniesienie o wysokości 60,8 m n.p.m. w południowo-zachodnim krańcu dzielnicy. Zabudowę stanowią głównie przedwojenne kamienice czynszowe. Na szczycie wzgórza znajduje się gmach schroniska młodzieżowego z 1939 roku z wieżą zegarową, obecnie jego budynki są użytkowane przez policję. Oprócz tego znajdują się tu pozostałości fortyfikacji bastionowych. Część Biskupiej Górki znajduje się w dzielnicy Chełm. Rejon pomiędzy Biskupią Górką i Starym Przedmieściem nosi nazwę Zaroślak.
Wyspa Spichrzów
Wyspa na Motławie położona w centrum dzielnicy. Niegdyś dzielnica przemysłowa z licznymi spichlerzami portowymi, zabudowa została niemal całkowicie zniszczona w 1945 roku przez Armię Czerwoną. Jedynym zachowanym zabytkiem są Stągwie Mleczne. Północna część wyspy nigdy nie została odbudowana.
Ołowianka
Wyspa na Motławie i Kanale na Stępce położona na północ od Wyspy Spichrzów. Połączona z Długimi Ogrodami przy pomocy Mostu Kamieniarskiego. Niegdyś dzielnica przemysłowa (miejska elektrownia), obecnie pełni funkcję kulturalną: Filharmonia Bałtycka, Centralne Muzeum Morskie w Gdańsku. Przy nabrzeżu wyspy stale cumuje statek-muzeum SS Sołdek. Wyspa jest połączona promem pasażerskim z Długim Pobrzeżem.
Długie Ogrody
Obszar na wschodnim brzegu Motławy wokół ulicy o takiej samej nazwie. Ma charakter usługowo-mieszkaniowy. Przy ulicy Szafarnia znajduje się przystań jachtowa Marina Gdańsk. Do zabytków należą: Brama Żuławska, Kościół Św. Barbary czy zachowany spichlerz Nowa Pakownia. Mieści się tutaj Akademia Muzyczna im. Stanisława Moniuszki.
Dolne Miasto
Obszar w południowo-wschodnim krańcu dzielnicy, pomiędzy wschodnim brzegiem Motławy, Opływem Motławy i Trasą W-Z. Pełni funkcje mieszkaniową, rozciąga się w osi ulicy Łąkowej. Zachowała się tu oryginalna zabudowa pierzejowa z XIX i XX wieku dopełniona punktowcami mieszkalnymi z okresu PRLu.
Sienna Grobla
Obszar w północno-wschodniej części dzielnicy, nad Martwą Wisłą. Posiada charakter mieszkaniowo-przemysłowy. Historycznie można wyodrębnić tu Sienną Groble I, Sienną Groblę II, Knipawę i Rudno. Północny kraniec dzielnicy w postaci cypla przy ujściu Motławy do Martwej Wisły nosi nazwę Polski Hak. Charakterystycznym obiektem jest tu stadion żużlowy Wybrzeże Gdańsk.